Skip to main content
  • News
  • Events
  • Blog
  • Search

Natural Resource Governance Institute

  • Topics
    Beneficial ownership
    Economic diversification
    Mandatory payment disclosure
    Revenue sharing
    Civic space
    Energy transition
    Measurement of environmental and social impacts
    Sovereign wealth funds
    Commodity prices
    Gender
    Measurement of governance
    State-owned enterprises
    Contract transparency and monitoring
    Global initiatives
    Open data
    Subnational governance
    Coronavirus
    Legislation and regulation
    Revenue management
    Tax policy and revenue collection
    Corruption
    Licensing and negotiation
  • Approach
    • Stakeholders
      • Civil society actors
      • Government officials
      • Journalists and media
      • Parliaments and political parties
      • Private sector
    • Natural Resource Charter
    • Regional knowledge hubs
  • Countries
    NRGI Priority Countries
    Colombia
    Guinea
    Nigeria
    Tanzania
    Dem. Rep. of Congo
    Mexico
    Peru
    Tunisia
    Ghana
    Mongolia
    Senegal
    Uganda
    OTHER COUNTRIES
  • Learning
    • Training
      • Residential training courses
        • Executive
        • Anglophone Africa
        • Francophone Africa
        • Asia-Pacific
        • Eurasia
        • Latin America
        • Middle East and North Africa
      • Online training courses
        • Advanced
        • Negotiating Contracts
        • Massive open online course (MOOC)
        • Interactive course: Petronia
      • Trainers' modules
        • (empty)
    • Primers
    • Glossary
  • Analysis & Tools
    • Publications
    • Tools
    • Economic models
  • About Us
    • What we do
      • 2020-2025 Strategy
      • Country prioritization
    • NRGI impact
    • Board of Directors
    • Emeritus Board Members
    • Advisory Council
    • Leadership team
    • Experts and staff
    • Careers and opportunities
    • Grant-making
    • Financials
    • Privacy policy
    • Contact us
  • News
  • Events
  • Blog

You are here

  1. Home
  2. Blog

Эрдэнэс Монголын “барьцгүй өсөлт” нь монголчуудад өгөөжтэй юу?

18 June 2019
Author
Andrew BauerDorjdari Namkhaijantsan
Topics
State-owned enterprises
Countries
Mongolia
Precepts
P6 What are Natural Resource Charter precepts?
Social Sharing
More content in
Монгол / Mongolian
English »

Монгол Улсын уул уурхайн салбарын үр өгөөжийг монгол хүн бүр хүртэх ёстой гэдэгтэй бүгд санал нийлэх байх. Уул уурхайн салбар ажлын байрыг нэмэгдүүлж, бизнесийг өсгөхөөс гадна тус салбараас орж ирж буй их хэмжээний орлого нь сургууль, эмнэлэг, сэргээгдэх эрчим хүч, өндөр хурдтай интернэт болон хөгжингүй нийгмийг бий болгоход зориулагдан зарцуулагдах учиртай. Ингэснээр Монгол Улс хүн бүрийн ая тухтай, амар тайван амьдрах газар болох боломжтой.

Монгол Улсын төрийн өмчит уул уурхайн хамгийн том компани болох Эрдэнэс Монгол энэхүү алсын харааны гол хэсэг нь билээ. Сүүлийн арав гаруй жилийн хугацаанд тус компани стратегийн ордууд дахь төрийн эзэмшлийг төлөөлөх, ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийг удирдах, уул уурхайн салбарыг хувийн хөрөнгө оруулагчдад сурталчлах зэрэг зорилготой ажиллаж ирсэн. Өнөөдөр Эрдэнэс Монгол компани Монгол Улсын эрдэс баялгийн үйлдвэрлэлийн арав орчим хувийг хянадаг. Үүнд Таван толгойн нүүрсний уурхай, Оюу толгойн зэсийн уурхай гол үүрэгтэй бөгөөд цаашид уран, алт зэрэг бусад эрдэс баялгийг ашиглахаар судалж байгаа.

Гэвч тус компанийн нөлөөлөл нь эрдэс баялгийн салбараас хол халин гарсан билээ. Хүмүүс тэр бүр мэддэггүй ч өнөөдөр Эрдэнэс Монгол компани Монгол Улсын аж үйлдвэрийн өөрчлөлтийг жолоодож буй компаниудын нэг болоод байна.

Эхэндээ тус компани уул уурхайн үндсэн чиг үүрэгтээ голлон анхаарч байв. Гэвч Эрдэнэс Монгол компани эдийн засгийн шинэ салбарууд руу орж, өргөжин тэлсээр байна. Одоогийн байдлаар тус компани авто зам, хил нэвтрүүлэх байгууламж, зочид буудал, ресторан, эрчим хүч үйлдвэрлэл, хөдөлгүүр засвар, ган төмөрлөг, уламжлалт бус газрын тос, байгалийн хий, худалдааны сурталчилгаа, хөрөнгийн менежментийн салбарт охин эсхүл хувийн хэвшилтэй хамтарсан компани байгуулсаар байна. Ихэнх охин компаниуд 2016 оноос хойш байгуулагдсан байдаг.

Эдгээр хөрөнгө оруулалт Монголын ард иргэдэд үнэ цэнээ өгч чадах эсэх нь тодорхойгүй. Наанадаж Эрдэнэс Монгол компани юунд хөрөнгө оруулалт хийж болох тухай шалгуур, мөн тус компанийн менежерүүд аль хөрөнгө оруулалт оновчтой болохыг шийдэхэд удирдлага болох тогтолцоо алга байна. Юу тодорхой байна вэ гэхээр энэхүү бизнесийн шинэ төслүүд нь төрийн өмчит компанид улсын төсөвт ашиг хуваарилахаас илүүтэйгээр аж үйлдвэрийн төслүүдэд хөрөнгө оруулах боломжийг олгож буй төр засгийн сонголтын илрэл болж байна.

Ийм нөхцөл байдалд олон асуулт урган гарна. Эрдэнэс Монгол эдгээр төслүүдэд хөрөнгө оруулах хэрэгтэй юу, эсхүл энэ мөнгийг боловсрол, эрүүл мэнд зэрэг чухал салбарт төсвөөр дамжуулан зарцуулах ёстой юу? Энэ олон чиглэлээр ажиллах туршлага, ур чадвар тус компанид бий юу? Тухайн чиглэлээр ажиллахад илүү тохиромжтой төрийн эсхүл хувийн өмчит өөр компани байгаа юу?

Эрдэнэс Монгол компани ийнхүү огцом өсөн тэлж буйтай холбоотой өөр нэг сорилт бол ашигт ажиллагаа хангалтгүй байгаа явдал юм. Эрдэнэс Монгол анх байгуулагдсанаасаа хойш зөвхөн сүүлийн гурван жилд буюу 2016-2018 онд нийт 41 тэрбум төгрөг (16.3 сая доллар)-ийн ашигтай ажилласан нь чамлалттай дүн бол 2017 оны эцсийн байдлаар 877 тэрбум төгрөгийн өр төлбөр хуримтлуулаад байна.
Эрдэнэс Монгол илүү ашигтай ажиллах боломжтой. Компанийн хяналт, аудит хангалтгүйн улмаас зардал нэмэгдсэн байх магадлалтай. Таван толгойн уурхайгаас Хятад руу тээвэрлэх нүүрсний хэмжээнээс орлого шууд хамааралтай тул нүүрсний үнийн огцом уналт компанийг буцаагаад алдагдалтай болгох эрсдэлтэй. Тус компани анхаарлаа өөрийн анхдагч үйл ажиллагаандаа дахин төвлөрүүлэх боломжтой хэдий ч Засгийн газар шинээр солигдох бүрд төлөөлөн удирдах зөвлөлийн болон дээд шатны удирдлагуудын халаа сэлгээ их явагддаг нь тууштай бодлого явуулахад хүндрэл учирсаар байх болно.

Гэхдээ ашиг өндөр байсан ч Эрдэнэс Монгол болон түүний охин компаниуд төрийн сан хөмрөгт ногдол ашиг тогтмол төлөхгүй байх магадлалтай. Одоогоор охин компаниуд ашгийнхаа хэдэн хувийг толгой компанид төлөх, толгой компани ашгийнхаа ямар хэсгийг төрийн санд тушаахыг зохицуулсан дүрэм журам байхгүй. Үүнтэй харьцуулахад, Хятадын Шэнхуа Энержи, Энэтхэгийн Коул Индиа, Индонезийн Антам гэх мэт тус бүс нутгийн төрийн өмчит уул уурхайн ихэнх компаниуд ашгийнхаа 30-100 хувьтай тэнцэх хэмжээний ногдол ашгийг төрийн сандаа тогтмол төлж байгаа нь жилээс жилд хэдэн зуун сая, цаашилбал хэдэн тэрбум доллароор хэмжигдэж байна.

Ийнхүү үр ашиг хангалтгүй байгаагийн төлөөсийг монголчууд үүрч байна. Зардал өндөр байхтай холбоотойгоор алдагдсан төгрөг болгон, компанийн зүгээс дахин хөрөнгө оруулалтад зарцуулсан төгрөг бүрийн цаана төсвөөр дамжуулан нийгмийн үйлчилгээ болон дэд бүтцэд зарцуулах хөрөнгө нэг төгрөгөөр хорогдож байдаг.

Эрдэнэс Монголыг эрдсийн бүтээгдэхүүний үнэ өндөр биш байх үед ч Монгол Улсын Засгийн газарт үр өгөөжөө өгдөг, амжилттай компани болгож өөрчлөхийн тулд шинэчлэл хийх шаардлагатай. Бидний саяхан нийтэлсэн “Барьцгүй өсөлт” тайланд зарим шинэчлэлийг санал болгосон. Үүнд: (1) Төрийн өмчит компанийн тухай эсхүл Эрдэнэс Монголын тухай шинэ хууль гаргаж, компанийн зорилгыг тодорхой болгож, хөрөнгө худалдан авах болон борлуулах удирдамжаар хангаж, компанийн засаглал болон хяналтыг тодруулах; (2) Бизнесийн оршин тогтнох боломж, стратегийн ач холбогдол зэрэг нөхцөлүүдийг тооцон төсөл тус бүрийн үнэлгээ хийж, үүнд үндэслэн компанийн бүтцийг өөрчлөх; (3) Охин компани байгуулах бодлогыг тодорхой болгох; (4) Төлөөлөн удирдан зөвлөлийн гишүүд болон менежерүүдийг томилох тодорхой шалгуур тогтоож, томилгоог нээлттэй явуулах; (5) Аудит болон олон нийтийн тайлагналыг нэн ялангуяа охин болон хамтарсан компаниудын хувьд сайжруулах.
 
Эдгээр шинэчлэлийг хийснээр Эрдэнэс Монгол компани бүх монголчуудын эрх ашигт үйлчилж, бүгдэд үр шимээ өгч, амжилтад хүрсэн үндэсний уул уурхайн компани болно гэдэгт бид итгэж байна.
 
Эндрю Бауэр нь Байгалийн баялгийн засаглалын хүрээлэнгийн зөвлөх, Н. Дорждарь нь тус байгууллагын Монгол Улс дахь менежер юм.

Related content

Объявление о приеме заявок на Евразийский Медиа Курс

Event type: 
Training
Wednesday, March 1, 2017 - 09:00 to Friday, March 31, 2017 - 17:00
Стамбул, Турция

Eurasia Media Course on Extractives

Event type: 
Training
Wednesday, March 1, 2017 - 09:00 to Friday, March 31, 2017 - 17:00
Istanbul, Turkey

NRGI’s Top 10 Blog Posts in 2017

10 December 2017

A 2017 Year-End Message from NRGI President and CEO Daniel Kaufmann

Daniel Kaufmann
14 December 2017

Local Level Agreements in Mongolia: A Need for Government Leadership and Policy Clarity

Byambajav Dalaibuyan
17 April 2018
Helping people to realize the benefits of their countries’ endowments of oil, gas and minerals.
Follow on Facebook Follow on Twitter Subscribe to Updates
  • Topics
    Beneficial ownership
    Civic space
    Commodity prices
    Contract transparency and monitoring
    Coronavirus
    Corruption
    Economic diversification
    Energy transition
    Gender
    Global initiatives
    Legislation and regulation
    Licensing and negotiation
    Mandatory payment disclosure
    Measurement of environmental and social impacts
    Measurement of governance
    Open data
    Revenue management
    Revenue sharing
    Sovereign wealth funds
    State-owned enterprises
    Subnational governance
    Tax policy and revenue collection
  • Approach
    • Stakeholders
    • Natural Resource Charter
    • Regional knowledge hubs
  • Priority
    Countries
    • Colombia
    • Dem. Rep. of Congo
    • Ghana
    • Guinea
    • Mexico
    • Mongolia
    • Nigeria
    • Peru
    • Senegal
    • Tanzania
    • Tunisia
    • Uganda
  • Learning
    • Training
    • Primers
  • Analysis & Tools
    • Publications
    • Tools
    • Economic models
  • About Us
    • What we do
    • NRGI impact
    • Board of Directors
    • Emeritus Board Members
    • Advisory Council
    • Leadership team
    • Experts and staff
    • Careers and opportunities
    • Grant-making
    • Financials
    • Privacy policy
    • Contact us
  • News
  • Blog
  • Events
  • Search